Układ immunologiczny Uzupełnij/narysuj wykres, schemat lub tabelę. Układ odpornościowy zapewnia organizmowi obronę przed różnymi czynnikami, np. substancjami toksycznymi, wirusami, bakteriami, komórkami nowotworowymi. Zwalczanie takich czynników, po ich rozpoznaniu, odbywa się w różny sposób. Podkreśl w tekście trzy błędne informacje, a następnie popraw je na właściwe daje 20 … kaminkomi kaminkomi 22.01.2020 Jakie zadanie Pan jezus powierza piotrowi? Podkreśl właściwe zdanie w poniższym tekście biblijnym : Jezus zapytał ich: A wy za kogo mnie uwazacie? Odpowiedział szymon piotr: ty jesteś mesjasz syn boga żywego na to jezus mu rzekł Błogosławiony jesteś szymonie synu jony. Podkreśl w poniższym tekście zdania złożone. Ponumeruj zdania składowe. Narysuj wykresy. Myślałam o tobie, kiedy wczoraj słońce na krótko przebiło się przez chmury. Cofnełam się do naszych ubiegłorocznych wakacji nad morzem. Mimo że często padał deszcz my się nigdy nie nudziliśmy. Podaj informacje o włóknach chemicznych i naturalnych. Przedmiot: Chemia / Gimnazjum: 1 rozwiązanie: autor: Girlno1 5.6.2010 (15:15) Potrzebne mi informacje na temat: ,,Przyczyny i skutki zanieczyszczeń Przedmiot: Chemia / Gimnazjum: 1 rozwiązanie: autor: MissAnia0202 7.10.2010 (22:00) Zadanie1 Podkreśl prawdziwe informacje o podanych W podanym tekście podkreśl jedna kreskś czasowniki w stronie czynnej, a dwiema-w stronie biernej.Błagam na pot… Natychmiastowa odpowiedź na Twoje pytanie. Kokos326755 Kokos326755 XZtHIS. Trwa matura 2015. BIOLOGIA dla LO poziom rozszerzony - ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE, ROZWIĄZANIA ZADAŃ z egzaminu dla LO - to wszystko znajdziecie na naszej stronie. Z nami sprawdzicie, jak poszła Wam matura 2015 z biologii dla LO na poziomie rozszerzonym (w tym roku licealiści mogli ją zdawać tylko na poziomie rozszerzonym. Powodzenia!Matura 2015: BIOLOGIASprawdź: Matura 2015: BIOLOGIA dla TECHNIKUM poziom podstawowy [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]***Matura 2015: BIOLOGIA dla LO poziom rozszerzony - ODPOWIEDZI do ARKUSZA CKEArkusze dołączymy do materiału około godziny kiedy tylko zostaną udostępnione przez CKE. Chwilę później w tym miejscu zaczną się pojawiać ODPOWIEDZI, jakich powinni udzielić tegoroczni maturzyści. Sprawdźcie z nami, jak Wam poszło!Zadanie tabeli cyfrą 1 zaznaczono obecność, a cyfrą 0 − brak niektórych cech u przedstawicieli wybranych gatunków strunowców. Obok tabeli zamieszczono drzewo filogenetyczne, na którym literami A–F oznaczono pewne grupy systematyczne strunowców oraz zaznaczono na gałęziach (liniach filogenetycznych) cechy, które w rozwoju ewolucyjnym u przodków tych grup pojawiły się po raz podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań z tabeli i zapisz poniżej nazwy wszystkich przedstawicieli strunowców należących do grup oznaczonych na drzewie filogenetycznym literami C i C: rekin, tuńczykGrupa E: żółwZadanie Podaj wszystkie widoczne na drzewie filogenetycznym grupy kręgowców, których wspólny przodek miał cztery kończyny kroczne. Zapisz oznaczenia literowe tych kończyny kroczne, owodnia, włosyZadanie Zaznacz właściwe dokończenie drzewo filogenetyczneA. dostarcza bezpośrednich dowodów ewolucji jest źródłem informacji o konwergencji ukazuje tempo zmian ewolucyjnych u przedstawia pokrewieństwa grup 2. Podczas doświadczenia wprowadzono do komórek wydzielniczych trzustki radioaktywne aminokwasy, a następnie śledzono zmiany promieniotwórczości. W określonych odstępach czasu dokonywano pomiaru stopnia radioaktywności w wybranych organellachkomórkowych. Początkowo wykryto sygnał radioaktywny płynący z szorstkiej siateczki śródplazmatycznej, który stopniowo się osłabiał wraz ze wzrostem promieniotwórczości aparatu Golgiego (diktiosomów). Po osiągnięciu pewnego poziomu sygnał radioaktywny aparatu Golgiego zaczął maleć, a pojawił się w pęcherzykach przemieszczających się w kierunku błony podstawie: L. Kłyszejko-Stefanowicz, Cytobiochemia, Warszawa przyczyny zmian (wzrostu i spadku) radioaktywności szorstkiej siateczki śródplazmatycznej oraz aparatu Golgiego (diktiosomów). W odpowiedzi uwzględnij funkcję tych siateczka śródplazmatyczna: bierze udział w syntezie białek. Tutaj też najpierw pojawią się amnokwasy (podstawowy budulec białek). Siateczka jako pierwsza wykaże Golgiego: tu zachodzą modyfikacje białek. Tutaj później przywędrują białka z wbudowanymi radioaktywnymi 3. Podczas wysiłku fizycznego w organizmie człowieka zachodzą takie procesy fizjologiczne, jak: zwiększone zaopatrywanie pracujących mięśni w glukozę, kwasy tłuszczowe i tlen, eliminowanie nadmiaru ciepła z organizmu, usuwanie z mięśni produktów przemiany materii, np. kwasu mlekowego i CO2. Procesy te możliwe są dzięki zmianom w pracy komórek, narządów i układów. Przykłady takich zmian (I–III) przedstawiono rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórzeII. większa częstotliwość i pogłębienie oddechówIII. nasilone wychwytywanie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych z krwi przez włókna mięśnioweOceń, czy w tabeli trafnie przyporządkowano zmiany w pracy komórek, narządów i układów (I–III) do procesów fizjologicznych człowieka wykonującego pracę fizyczną w pomieszczeniu o temperaturze pokojowej. Zaznacz T (tak), jeśli przyporządkowaniejest prawidłowe, albo N (nie) – jeśli jest Eliminowanie nadmiaru ciepła z organizmu jest ułatwione dzięki I i II. NIE2. Usuwanie produktów przemiany materii, np. kwasu mlekowego i CO2, z włókien mięśniowych do krwi jest możliwe dzięki I i Zaopatrzenie pracujących włókien mięśniowych w odpowiednią ilość substratów oddychania tlenowego jest możliwe dzięki II i i chloroplasty pochodzą najpewniej od bakterii żyjących samodzielnie, które zostały pobrane do wnętrza komórki przodka organizmów eukariotycznych, ale nie zostały strawione. W obydwu organellach dochodzi do syntezy ATP. Zgodnie z modelem chemiosmozy, dzięki transportowi elektronów przez przenośniki związane z błoną, protony (H+) są przepompowywane na jej drugą stronę: w mitochondriach z matriks do przestrzeni międzybłonowej, a w chloroplastach – ze stromy do wnętrza (światła)tylakoidu. W błonę wbudowany jest enzym – syntaza ATP, który wykorzystuje do swojego działania powstałą różnicę stężeń H+. Źródła elektronów, przechodzących przez przenośniki łańcucha transportu elektronów, są różne w mitochondriach i w chloroplastach, ale istota procesu chemiosmozy jest taka sama w obydwu organellach – co przedstawiono na poniższym podstawie: Biologia, red. Campbell, Poznań Podaj jeden argument na rzecz endosymbiotycznego pochodzenia mitochondriów i chloroplastów. Otoczone są podwójna błoną Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość stwierdzenia: „Synteza ATP w mitochondriach i chloroplastach zachodzi bezpośrednio w procesie przepompowywania protonów (H+) podczas transportu elektronów przez przenośniki łańcucha transportu elektronów”. Odpowiedź nieprawda, bo przenośniki łańcucha transportu elektronów, mają wytworzyć różnicę stężeń elektronów, a nie syntezę Określ, czy transport protonów (H+) z matriks mitochondrium i stromy chloroplastu jest aktywny, czy – bierny. Odpowiedź uzasadnij, korzystając z przedstawionych bo biorą w nim udział mechanizmy transportujące. Zadanie Wyjaśnij, dlaczego zbyt wysoka temperatura może doprowadzić do zatrzymania syntezy ATP w mitochondriach i ATP zachodzi z udziałem enzymu: syntezy ATP. Wysoka temperatura ograniczam prace wielu enzymów, które są wrażliwe na zmiany temperatury, podobnie jak w której fazie fotosyntezy (zależnej od światła czy niezależnej od światła) powstaje i do czego jest następnie wykorzystywany ATP wytwarzany w chloroplastachkomórki powstaje podczas fotosyntezy w fazie zależnej od światła, potem w fazie niezależnej od światła ATP może być wykorzystany do przekształcenia CO2 w jeden przykład powiązania procesów metabolicznych zachodzących w chloroplastach z metabolizmem mitochondriów tej samej komórki roślinnej. W czasie trwania fotosyntezy w chloroplastach powstaje glukoza, którą można wykorzystać w mitochondriach do oddychania uproszczonym schemacie przedstawiono obieg azotu w przyrodzie, czyli cykl przemian wolnego azotu cząsteczkowego oraz jego związków nieorganicznych (np. amoniaku, azotanów(III) i (V)) i związków organicznych (np. białek). Istotną rolę w obiegu azotu odgrywają bakterie. Zadanie podstawie schematu oceń, czy poniższe informacje dotyczące udziału organizmów w krążeniu azotu są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest Bakterie wykorzystują obecne w środowisku nieorganiczne i organiczne związki azotowe. PRAWDA2. Rośliny pobierają azot bezpośrednio ze środowiska w postaci azotanów(V), soli amonowych i azotu atmosferycznego. FAŁSZ3. Zwierzęta uczestniczą w przemianie nieorganicznych związków zawierających azot w azotowe związki organiczne, np. w Wybierz ze schematu jedną grupę bakterii i przedstaw jej rolę w przyswajaniu azotu przez nitryfikacyjne II przekształcają azotany (III) - nieprzyswajalne dla roślin - do azotanów (V), które będą grupa bakterii uwzględniona na schemacie wykorzystuje przemiany związków azotowych jako źródło energii koniecznej do syntezy własnych związków organicznych? Podaj nazwę tej grupy i nazwę tego bakterii: Bakterie nitryfikacyjne (I)Nazwa procesu: chemosyntezaZadanie wątroby jest chorobą, która może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest wirusowe zapalenie wątroby typu B, wywołane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi i namnaża się w komórkach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) znacząca część ludzkości jest zainfekowana wirusem, ale u wielu ludzi zakażenie jest bezobjawowe i dochodzi do pełnego wyleczenia połączonego z nabyciem odporności. Ze względu na zmienność sekwencji DNA wirusa wyróżnia się kilka jego typów. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce zakażeń wirusem HBV stosuje się kilka metod:I. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi antygeny powierzchniowe wirusa;II. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi przeciwciała przeciwko antygenom wirusa;III. metodę, w której wykorzystuje się jedną z technik inżynierii genetycznej – technikę czy sformułowane przez uczniów hasła propagujące szczepienia przeciw HBV zawierają informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest Należy zaszczepić się przeciw HBV, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B. PRAWDA2. Należy zaszczepić się przeciw HBV w celu zabezpieczenia się przed wniknięciem wirusa HBV do organizmu. FAŁSZ3. Należy zaszczepić się przeciw HBV, ponieważ dzięki temu uniknie się zachorowania na raka wątroby. FAŁSZZadanie za pomocą której metody diagnostycznej (I–III) można stwierdzić, że osoba zdrowa, która nie była szczepiona przeciw HBV, w przeszłości przeszła wirusowe zapalenie wątroby typu B. Odpowiedź serologiczna (wykrywa w krwi przeciwciała przeciwko antygenom wirusa (II)) stwierdzA, że osoba zdrowa w przeszłości przeszła wirusowe zapalenie wątroby. To możliwe dlatego, że po zakażeniu wirusem i jego eliminacji, w krwi zawsze zostają którą metodę (I–III) należy zastosować, aby można było z największą dokładnością określić typ wirusa HBV, który w badanej próbce krwi znajduje się w bardzo małej ilości. Odpowiedź uzasadnij. Metoda (III) umożliwia jednoczesne zbadanie typu wirusa przy niewielkiej jego ilości w badanej próbce. Metoda PCR polega na namnażaniu łańcuchów która jest nitkowatym glonem zawierającym spiralnie skręcony chloroplast, umieszczono w roztworze zawierającym zdolne do aktywnego ruchu bakterie tlenowe. Wykonano trzy powtórzenia doświadczenia (A–C), które różniły się sposobem oświetleniawybranej komórki skrętnicy:• zestaw A – komórka skrętnicy była oświetlona światłem białym punktowo w dwóch miejscach (1 i 2)• zestaw B – komórka skrętnicy była oświetlona równomiernie światłem białym• zestaw C – komórka skrętnicy była oświetlona punktowo światłem czerwonym w miejscu (3) i zielonym – w miejscu (4).Każdy z zestawów był zabezpieczony przed dostaniem się powietrza atmosferycznego z zewnątrz. Po pewnym czasie można było zaobserwować charakterystyczne rozmieszczenie bakterii wokół komórek skrętnicy. Warunki i wyniki doświadczenia zilustrowanona poniższych podstawie: Hall, Rao, Fotosynteza, Warszawa Wyjaśnij, czym jest spowodowany sposób rozmieszczenia bakterii przedstawiony na rysunku B. W odpowiedzi uwzględnij odpowiedni proces zachodzący w komórce zachodzi równomiernie, bo chloroplast był równomiernie oświetlony światłem białym. Tlen (produkt uboczny fotosyntezy) jest niezbędny bakteriom tlenowym, dlatego bakterie rozmieszczone są rówomiernie wokół Spośród podanych propozycji wybierz dwa właściwe sformułowania problemu badawczego i dwa odpowiednio sformułowane wnioski dotyczące przedstawionych doświadczeń. Wpisz numery tych propozycji w wyznaczone Wpływ barwy światła na zachodzenie procesu fotosyntezy w komórkach W procesie fotosyntezy komórki skrętnicy wykorzystują światło o czerwonej W którym obszarze komórki skrętnicy zachodzi proces fotosyntezy?4. Badania nad wykorzystaniem światła w procesie W cytozolu skrętnicy nie zachodzi faza fotosyntezy zależna od światła. Problemy badawcze: 1; 3Wnioski: 2; 5Zadanie Oceń, czy na podstawie przedstawionych doświadczeń można stwierdzić, że bakterie wykazują fototaksję dodatnią – przemieszczają się w kierunku światła. Odpowiedźuzasadnij, uwzględniając odpowiedni zestaw wykazują fototaksję dodatnią. Na przykładzie zestawu B widać, że mimo równomiernego rozłożenia światła, bakterie organizują się niezależnie od rysunku przedstawiono jemiołę Viscum album. Jemioła jest półpasożytem o skórzastych, zimozielonych liściach, występującym głównie na drzewach liściastych. Wytwarza białe, lepkie jagody, zjadane przez ptaki i przenoszone z drzewa na drzewo. Nasiona przyklejają się do gałęzi. Z nasion kiełkują siewki. Wytwarzają one charakterystyczne organy – ssawki wrastające poprzez korę żywiciela aż do tkanki, z której czerpią wodę i sole podstawie: że jemioła jest półpasożytem. W odpowiedzi uwzględnij dwie przedstawione w zadaniu cechy jej jest półpasożytem. Ma zielone liście, w których przeprowadza fotosyntezę oraz ssawki, którymi jemioła czerpie wodę i sole mineralne wprost z tkanek nazwę tkanki przewodzącej żywiciela oraz nazwę komórek tej tkanki, z którychjemioła czerpie niezbędne tkanki: drewnoNazwa komórek: cewki i naczyniaZadanie schemacie przedstawiono wartości ciśnień parcjalnych (prężności) gazów oddechowych w powietrzu atmosferycznym, w pęcherzykach płucnych oraz we krwi naczyń krwionośnych. Zadanie z danych na schemacie, narysuj wykres słupkowy porównujący ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla w powietrzu pęcherzykowym oraz we krwi tętnicy płucnej i żyły płucnej. Zadanie Zaznacz na rysunku za pomocą strzałki kierunek przepływu krwi w naczyniu poniższe zdania tak, aby zawierały informacje prawdziwe. Podkreśl w każdym nawiasie właściwe gazowa pomiędzy powietrzem pęcherzykowym a krwią w naczyniach włosowatych otaczających pęcherzyk płucny zachodzi na drodze (dyfuzji / transportu aktywnego). Ponieważ ciśnienie parcjalne tlenu we krwi doprowadzanej do pęcherzyka płucnego jest (wyższe / niższe) niż w pęcherzyku płucnym, a ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla w tej krwi jest (wyższe / niższe) niż w pęcherzyku płucnym, tlen przenika z pęcherzyka do krwi, natomiast dwutlenek węgla przenika z krwi do pęcherzyka dlaczego wartości ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi tętnicy płucnej są niższe niż wartości ciśnienia parcjalnego we krwi żyły płucnej. W odpowiedzi uwzględnij wymianę tego gazu zachodzącą w płucach oraz w tkankach parcjalne tlenu we krwi tętnicy płucnej jest niskie, bo krew w tętnicy płucnej jest odtlenowana z tkanek organizmu. W pęcherzyku płucnym, w ramach dyfuzji zachodzi natlenowanie krwi. Krew ta ma wyższe stężenie parcjalne tlenu i wędruje do tkanek tabeli przedstawiono wybrane cząsteczki i komórki uczestniczące w zwalczaniu zakażeń. Uzupełnij tabelę – wpisz w miejsca oznaczone literami A, B, C i D odpowiednie rodzaje odporności warunkowanej przez wymienione w tabeli cząsteczki i komórki. Wybierz je z poniższych: nieswoista, swoista, komórkowa, HumoralnaB KomórkowaC NieswoistaD SwoistaZadanie układ nerwowy człowieka składa się z dwóch działających antagonistycznie części: współczulnej i przywspółczulnej. W tabeli przedstawiono przykłady efektów oddziaływania autonomicznego układu nerwowego na wybrane narządy trzech układównarządów w organizmie człowieka. Zadanie Podaj, do której części autonomicznego układu nerwowego – współczulnej czy przywspółczulnej – odnosi się określenie używane w sytuacji zagrożenia: „walcz lub uciekaj”. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając wybrany z tabeli przykład działania tego układu w powiązaniu z pracą mięśni układ współczulny. Dzięki rozszerzeniu oskrzeli do organizmu trafia więcej tlenu, a to umożliwia zwiekszenie oddychania komórkowego. Wytwarzana jest też większa ilość energii, potrzebnej do walki lub ucieczkiZadanie jakie znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu ma antagonistyczne działanie obu części autonomicznego układu nerwowego w sytuacji wystąpienia zagrożenia i po jego układy się uzupełniają. Przywspółczulny kontroluje prace organizmu w sytuacji, w której nie występują czynniki stresowych, a układ współczulny uaktywnia się w sytuacji stresowej i mobilizuje organizm do allel (D), warunkujący obecność w erytrocytach czynnika Rh (Rh+), dominuje nad allelem (d) – brak czynnika Rh (Rh–). W tabeli przedstawiono pary rodziców (A–D)o różnych grupach krwi pod względem czynnika Podaj wszystkie możliwe pary genotypów rodzicielskich, przy których prawdopodobieństwo urodzenia dziecka mającego grupę krwi Rh+ wynosi 100%. Zastosuj odpowiednie oznaczenia alleli, które zostały podane w pary genotypów: DD DD; DD Dd; DD ddZadanie par rodziców A–D wybierz tę, w przypadku której może wystąpić choroba hemolityczna noworodka, wywołana tzw. konfliktem serologicznym. Odpowiedź uzasadnij, uwzględniając obecność Rh w erytrocytach dziecka i matki oraz możliwegenotypy B (Rh- kobieta, Rh+ mężczyzna).Mężczyzna z czynnikiem Rh+ może mieć genotyp DD lub Dd czyli może przekazać dziecku allel D, który warunkuje grupę Rh+. Konflikt serologiczny będzie wtedy, gdy matka ma grupę krwi Rh-, a dziecko Rh+.Zadanie 13. U niektórych osób dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu kortyzolu, który jest wytwarzany z cholesterolu w korze nadnerczy. Przed rozpoczęciem leczenia pacjenta ważne jest ustalenie, czy niedobór kortyzolu spowodowany jest niedoczynnością przysadki w zakresie produkcji ACTH (kortykotropiny), czy też przyczyną jest uszkodzenie komórek kory nadnerczy. W tym celu przeprowadza się specjalny test z metyraponem – inhibitorem enzymu, odpowiedzialnego za ostatni etap produkcji kortyzolu z się u pacjenta poziom ACTH i 11-deoksykortyzolu, następnie podaje się metyrapon, i po określonym czasie znów oznacza się poziom obu schemacie przedstawiono regulację wydzielania kortyzolu oraz miejsce działania poprawne dokończenie podaniu metyraponu u pacjentów z niedoczynnością kortykotropową przysadkiA. poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu znacznie poziom ACTH i poziom 11-deoksykortyzolu pozostają bez poziom ACTH pozostaje bez zmian, a poziom 11-deoksykortyzolu poziom ACTH wzrasta, a poziom 11-deoksykortyzolu pozostaje bez zmian. Zadanie siatkówce oka komórki fotoreceptorowe (pręcikonośne i czopkonośne) zawierają barwnik wzrokowy, który składa się z absorbującej światło cząsteczki retinalu, pochodnej witaminy A, połączonej z białkiem − opsyną. Kiedy barwnik pochłania dostateczną ilość energii świetlnej, zostają zainicjowane przemiany fizykochemiczne retinalu, które prowadzą do powstaniaimpulsów nerwowych w fotoreceptorach i ich przekazu z siatkówki do mózgu, co warunkuje widzenie. Komórki pręcikonośne reagują w niskich natężeniach oświetlenia, a czopkonośne – w średnich i wysokich. Siatkówka przystosowuje się do odbierania promieni świetlnych o różnym natężeniu. W zaadaptowanej do bardzo silnego światła siatkówce przeważająca część fotoreceptorów marozłożony barwnik wzrokowy i jest niepobudliwa. Adaptacja siatkówki do całkowitej ciemności trwa ponad godzinę. Dochodzi wtedy do resyntezy barwnika w fotoreceptorach. Dzięki temu jest odpowiednia ilość barwnika i minimalne natężenie promieniowaniaświetlnego może być odbierane przez maksymalną liczbę podstawie: Traczyk, A. Trzebski, Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, Warszawa Uwzględniając mechanizm widzenia opisany w tekście, wyjaśnij, dlaczego człowiek po przejściu ze słonecznego miejsca do zacienionego pomieszczenia zaczyna dostrzegać zarysy przedmiotów dopiero po pewnym dużym oświetleniu w fotoreceptorach będzie duża ilość rozłożonego retinalu i dlatego siatkówka oka będzie mało wrażliwa na światło. Nagłe przejście do ciemnego pomieszczenia spowoduje, że w fotoreceptorach retinal będzie musi na nowo zostać zsyntetyzowany. To urważliwi siatkówkę nawet na niewielkie ilości promieni zależność między niedoborem witaminy A w organizmie człowieka a pogorszeniem widzenia po zmierzchu. W odpowiedzi uwzględnij odpowiedni rodzaj fotoreceptorów. Niedobór witaminy sprawia, że w organizmie nie może być wytwarzany retinal. W związku z tym komórki pręcikonośne nie mają cząsteczek wrażliwych na rysunku przedstawiono roślinę wilca ziemniaczanego, znaną pod nazwą „batat”. Jest to bylina powszechnie uprawiana w strefie międzyzwrotnikowej, na obszarach o wilgotnym i ciepłym klimacie. Bulwy korzeniowe tej rośliny, cenione jako pokarm człowieka, zawierają dużą ilość skrobi oraz inne węglowodany, a także białka, wiele witamin i składników Określ, do której grupy roślin – jednoliściennych czy dwuliściennych – najprawdopodobniej należy batat. Odpowiedź uzasadnij, podając widoczne na rysunku dwie cechy liścia typowe dla tej dwuliścienna. Cechy liści: pierzaste unerwienie i wyraźny funkcję korzenia batata, inną niż utrzymywanie rośliny w podłożu i pobieranie wody z solami mineralnymi. Uwzględnij widoczne na rysunku przystosowanie w budowie korzenia do pełnienia tej funkcji. Korzeń batata magazynuje substancje (na rysunku widać bulwy, w których magazynowane są zapasy)Zadanie doświadczenie badające intensywność zachodzenia pewnego procesu w liściu wybranej rośliny. Poniżej przedstawiono opis przebiegu doświadczenia i uzyskane wyniki. Obie strony blaszki liścia wybranej rośliny zakryto suchymi papierkami kobaltowymi. Suchy papierek kobaltowy ma kolor niebieski, natomiast wilgotny zmienia kolor na różowy. Ogonek liścia umieszczono w probówce z wodą, na której powierzchnię naniesiono warstwę oleju. Trzeci taki sam papierek, zawieszono na statywie w pewnej odległości od liścia. Cały zestaw badawczy umieszczono pod szklanym kloszem, zapewniając jednocześnie optymalne warunki oświetlenia i temperatury. W poniższej tabeli zamieszczono wyniki Podaj nazwę procesu zachodzącego w roślinie, którego efektem była zmiana barwy papierków kobaltowych umieszczonych na szparkowaZadanie w jakim celu pod kloszem umieszczono zawieszony na statywie papierek kobaltowy. Odpowiedź uzasadnij. Papierek umieszczono na statywie, by sprawdzić, że olej zapobiega parowaniu wody z naczynia, a pojawiająca się wilgoć pochodzi tylko z Poniżej numerami I–IV oznaczono opisy rozmieszczenia aparatów szparkowych w liściu, a literami A–C oznaczono przykłady środowisk życia aparatów szparkowych w liściuI. aparaty szparkowe występują tylko na górnej powierzchni blaszki liściowejII. dużo aparatów szparkowych występuje w skórce dolnej, brak lub nieliczne aparaty szparkowe w skórce górnejIII. aparaty szparkowe są obecne po obu stronach liścia, ale więcej występuje na górnej powierzchni blaszki liściowejIV. brak aparatów szparkowych w skórce górnej i dolnej liścia Środowisko życia roślinA. wodne (liść rośliny wodnej całkowicie zanurzonej)B. wodno-atmosferyczne (pływający liść rośliny wodnej, którego ogonek jest całkowicie zanurzony, a blaszka leży na powierzchni wody)C. lądowe (liść rośliny lądowej otoczony powietrzem atmosferycznym)Uzupełnij poniższe zdanie. Wpisz w wyznaczone miejsca odpowiednie oznaczenia wybrane spośród opisów I–IV i przykładów A–C tak, aby powstała informacja podstawie wyników doświadczenia można przypuszczać, że w liściu badanej rośliny (wybierz spośród I–IV) II, a więc jest to liść rośliny żyjącej w środowisku (wybierz spośród A–C) C. Zadanie dnia długiego to rośliny zakwitające podczas pory roku, w której dni są dłuższe od pewnej krytycznej wartości długości dnia. Rośliny dnia krótkiego to rośliny kwitnące podczas dni krótszych od pewnej krytycznej wartości. Przeprowadzono doświadczenie, którego celem było określenie, czy u roślin występuje substancja powodująca zakwitanie, która przy odpowiednim dla danej rośliny fotoperiodzie pobudza pąki do rozwoju w kwiaty. W tym celu niekwitnącą roślinę dnia długiego zaszczepiono na kwitnącej roślinie dnia krótkiego i poddano działaniu krótkiego dnia. Wynik doświadczenia przedstawiono na rysunkuOpisz wynik doświadczenia przedstawiony na ilustracji oraz przedstaw jego możliwą przyczynę, korzystając z informacji podanych w tekście i własnej wiedzy. Dświadczenie pokazuje jak zakwitła roślina dnia długiego. Dzięki temu, że roślina dnia krótkiego wytworzyła substancję, któa powoduje zakwitanie nie przeszkodziło - roślinie dnia długiego - niekorzystne działanie groszku pachnącego (Lathyrus odoratus) autosomalne allele (A) i (B) dwóch różnych genów kodują dwa enzymy odpowiedzialne za wytworzenie różowego barwnika płatków kwiatów. Każdy z tych enzymów katalizuje jeden z dwóch etapów syntezy barwnika różowego i brak nawet jednego z nich powoduje białą barwę kwiatów. Skrzyżowano dwie biało kwitnące rośliny, w wyniku czego w pokoleniu pierwszym (F1) otrzymano wyłącznie rośliny mające kwiaty różowe o genotypie AaBb, gdzie recesywne allele tych genów (a) i (b) to zmutowane allele kodujące niefunkcjonalne enzymy. Każdy z dwóch genów odpowiedzialnych za wytworzenie różowego barwnika kwiatów występuje w populacji groszku w postaci dwóch Podaj wszystkie możliwe genotypy roślin o kwiatach białych oraz podkreśl wśród nich dwa, których skrzyżowanie ze sobą doprowadzi do uzyskania wyłącznie roślin o kwiatach różowych. aabb; Aabb; aaBb; AAbb; aaBBZadanie krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) i na jej podstawie określ fenotypy pokolenia drugiego (F2) powstałego po skrzyżowaniu roślin o genotypach AaBb. Podaj, w jakim stosunku liczbowym występują fenotypy w pokoleniu F2. Fenotypy w pokoleniu F2: biały i różowyStosunek liczbowy fenotypów F2: 7 : 9Zadanie Oceń, czy poniższe informacje dotyczące dziedziczenia barwy kwiatów u groszku pachnącego są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest Każdy z dwóch enzymów niezbędnych do wytworzenia różowego barwnika kwiatów u groszku pachnącego kodowany jest przez allelewielokrotne. FAŁSZ2. Podwójne heterozygoty groszku mają fenotyp mieszany, czyli prezentują barwy kwiatów każdego z obojga homozygotycznych rodziców. FAŁSZ3. Cecha – biała barwa – kwiatów groszku ujawnia się u osobnika będącego pojedynczą lub podwójną homozygotą recesywną. PRAWDAZadanie insuliny składa się z dwóch różnych łańcuchów polipeptydowych – A i B. Występują w niej trzy mostki dwusiarczkowe stabilizujące strukturę cząsteczki: jeden w łańcuchu polipeptydowym A oraz dwa – łączące łańcuchy A i B. Początek sekwencjikodującej (znajdującej się na nici nieulegającej transkrypcji) genu kodującego jeden z łańcuchów polipeptydowych insuliny jest następujący:5’ ATGGCCCTGTGGATGCGCCTCCTGCCCCTGCTGGCG … 3’.Podczas eksperymentu użyto czynnika mutagennego, który w dwu przypadkach wywołał delecje, tzn. transkrybowane mRNA było pozbawione fragmentu sekwencji składającego się z kolejnych nukleotydów. W wyniku translacji powstały łańcuchy polipeptydowe (1. i 2.) o innej sekwencji aminokwasów niż w łańcuchu przypadek – polipeptyd 1. powstał na podstawie delecji 4 nukleotydów (od 10 do 13 nukleotydu sekwencji kodującej włącznie)II. przypadek – polipeptyd 2. powstał na podstawie delecji 9 nukleotydów (od 10 do 18 nukleotydu sekwencji kodującej włącznie). Zadanie Na podstawie tekstu uzasadnij, że cząsteczka insuliny ma strukturę III- i stabilizujące mostki disiarczkoweIV-rzędowa: W strukturze 3-wymiarowej można wyodrębnić niezależne podjednostki, które są tworzone przez łańcuchy który polipeptyd (1. czy 2.) będzie miał bardziej zmienioną sekwencję aminokwasów w porównaniu z polipeptydem prawidłowym. Odpowiedź zmieniona sekwencja będzie miała polipeptyd 1, bo usunięcie 4 nukleotydów spowoduje zaburzenie ramki nazwę czwartego aminokwasu w sekwencji prawidłowego polipeptydu oraz nazwę czwartego aminokwasu w polipeptydzie 1. Przyjmij założenie, że w ich skład nie wchodzi aminokwas kodowany przez kodon prawidłowy: tryptofanPolipeptyd 1: cysteinaZadanie czy opisane mutacje mogły być spowodowane działaniem kolchicyny, która jest czynnikiem mutagennym blokującym wrzeciono kariokinetyczne. Odpowiedź mogły Kolchinyca blokuje działanie wrzeciona kariokinetycznego, które odpowiada za wędrowkę chormosomów do przeciwległych biegunów komórki. Wrzeciono działa na całe chromosomy, a nie na pojedyncze nisza podstawowa gatunku, czyli nisza potencjalnie zajmowana przez ten gatunek w warunkach optymalnych, jest często inna niż nisza zrealizowana, czyli rzeczywista, zajmowana w danych warunkach abiotycznych i biotycznych. Aby sprawdzić,czy na niszę ekologiczną wpływa konkurencja międzygatunkowa, badano dwa gatunki pąkli (skorupiaki osiadłe, obojnaki, rozmnażające się przez zapłodnienie krzyżowe). Pąkle te wykazują warstwowe rozmieszczenie na zalewanych wodą skałach wzdłuż wybrzeży Szkocji, Chthamalus stellatus jest znajdowany wyżej na skałach niż Balanus balanoides (rysunek A).Po usunięciu przez badaczy B. balanoides z niektórych jego stanowisk okazało się, że C. stellatus rozprzestrzenił się na tereny wcześniej zajmowane przez B. balanoides (rysunek B).Zadanie Sformułuj wniosek dotyczący wpływu konkurencji międzygatunkowej na niszę ekologiczną Chthamalus stellatus. We wniosku uwzględnij niszę zrealizowaną i międzygatunkowa powoduje, że nisza ekologiczna tego gatunku się zmniejsza. Nisza zrealizowana jest o 50 procent mniejsza niż nisza Oceń, czy na podstawie opisu tego doświadczenia i jego wyników można sformułować wnioski podane w tabeli. Zaznacz T (tak), jeśli wniosek wynika z tego doświadczenia, albo N (nie) – jeśli z niego nie wynika. 1. Zróżnicowanie nisz zrealizowanych Chthamalus stellatus i Balanus balanoides pozwala na koegzystencję populacji obu gatunkóww biocenozie. TAK2. Usunięcie Chthamalus stellatus z jego stanowiska spowoduje, że Balanus balanoides zajmie wyższe partie skał. NIE3. Chthamalus stellatus ma szeroki zakres tolerancji, a Balanus balanoides ma wąski zakres tolerancji. NIEZadanie z podanych informacji, przedstaw jedną korzyść, jaką odnoszą pąkle z życia w skupiskach. Dzięki życiu w skupisku może dojść do zapłodnienia krzyżowego między wystepującymi mięsożerne występują zwykle w siedliskach ubogich w składniki pokarmowe. Ich systemy korzeniowe są słabo wykształcone. W toku ewolucji mięsożerność pojawiała się wśród roślin kilkakrotnie, niezależnie od siebie. Są trzy odrębne rodziny roślindzbankowatych, których przedstawiciele wykształcają „dzbanki”: Sarraceniaceae, rosnące w północnej i południowej Ameryce, Nepenthaceae w Azji oraz Cephalotaceae w Australii. Rodziny te nie są ze sobą blisko spokrewnione, ale wszystkie wykształcają, z fragmentu lub całego liścia, podobnie wyglądające pułapki w kształcie dzbanka. W dzbankach zbiera się woda deszczowa, w której, w najprostszym przypadku, złapane zwierzęta topią się i ulegają strawieniu z udziałem występujących w nich bakterii. Bardziej wymyślne dzbanki same wydzielają do wnętrza enzymy podstawie: Lack, Evans, Krótkie wykłady. Biologia roślin, Warszawa z gatunków z rodziny Nepenthaceae – dzbanecznik dwuostrogowy (N. bicalcarata) jest kolonizowany przez mrówki z gatunku Camponotus schmitzi, które żywią się jego nektarem oraz owadami wpadającymi do dzbanków. Wyciągnięcie ofiary z dzbanka może trwać nawet do 12 godzin i w tym czasie mrówki zostawiają w dzbanku bogate w azot odchody. Zauważono, że wyławiane są głównie największe ofiary, a ich niezjedzone szczątki trafiają z powrotem do dzbanka. Rośliny pozbawione mrówek są skarlałe. Mrówki te gnieżdżą się wyłącznie na N. bicalcarata i tylko wyjątkowo są znajdowane na innych podstawie: Uzupełnij tabelę – wpisz w każdym z jej wierszy właściwą nazwę zależności międzygatunkowych. Wybierz je z poniższych:konkurencja, drapieżnictwo, pasożytnictwo, mutualizm. 1. drapieżnictwo2. mutualizmZadanie podstawie przedstawionych informacji określ, czy dzbankowate pułapki u opisanych roślin mięsożernych są przykładem konwergencji, czy – dywergencji. Odpowiedź przykład konwergencji, bo zostały niezależnie wykształcone przez 3 odrębne rodziny Wyjaśnij, dlaczego dzbaneczniki dwuostrogowe żyjące bez mrówek mają mniejsze rozmiary ciała. W odpowiedzi uwzględnij informacje dotyczące warunków życia dzbaneczników. Dzbaneczniki żyjące bez mrówek są pozbawione azotu, który razem z odchodami dostarczają im uznaje się za zagrożony, kiedy jego populacje mają bardzo małą liczebność. W rezerwacie Gombe w Tanzanii żyje około 100 szympansów. Liczba tych zwierząt, występujących w lasach równikowych na obszarze kilku państw afrykańskich, drastycznie sięzmniejsza. Przyczynami są kurczenie się terenów leśnych i nielegalne polowania. Naczelne wykazują też podatność na choroby zakaźne typowe dla ludzi. Gdy więc firmy zajmujące się wyrębem lasu coraz głębiej penetrują dżunglę, rośnie prawdopodobieństworozprzestrzeniania się infekcji niebezpiecznych dla życia szympansów. W celu ochrony szympansów podjęto następujące działania: otoczono rezerwat kordonem zieleni, utworzono migracyjne korytarze leśne prowadzące z rezerwatu do innych lasów tropikalnychzamieszkałych przez niewielkie populacje szympansów, ograniczono napływ turystów, zabroniono turystom zbliżania się do tych zwierząt. Do rezerwatu nie są wpuszczane nawet lekko zainfekowane i kaszlące podstawie: K. Wong, Jane z afrykańskiej dżungli, „Świat Nauki”, nr 1, 2015: BIOLOGIA dla LO poziom rozszerzony [ODPOWIEDZI, ARKUSZE CKE]. Jak Wam poszło? Piszcie! 1. Uzupełnij tabelę – dopisz odpowiednie wyrazy, aby utworzyć zdania. Młody kotek ślicznie miauczy. Niebieski pies tańczy. nieładnie śpiewa. wysoko Nieduży głośno jedzie. 99 1. Zagraj na dzwonkach lub flecie. Ta melodia pochodzi z oratorium pt. „Mesjasz” Jerzego Fryderyka Haendla (czytaj: Hendla), niemieckiego kompozytora z XVIII wieku, żyjącego w Anglii. Oratorium to wieloczęściowy utwór na orkiestrę, chór i solistów. Jest ono zwykle wykonywane w kościele lub w sali koncertowej. 2. Rozwiąż hasło, posługując się nazwami nut i podanym niżej szyfrem. SZYFR 100 1. Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym. Wieziemy tu kogucika, dajcie jajek do koszyka, dajcie aby choć ze cztery, a do tego ze dwa sery dla kogucika! Kukuryku! Oj, zieleni się, zieleni, młoda trawka tuż przy ziemi, kukuryku, kukuryku, już i pełno jest w koszyku dla kogucika! Kukuryku! 101 W święta najczęściej spotykamy się całą rodziną przy wielkanoc- nym śniadaniu. Możesz pomóc swoim rodzicom w przygotowywaniu stołu. Musisz jednak dostosować się do obowiązujących zasad. Jeżeli śniadanie składa się z kilku dań, to do każdego należy podać oddzielne sztućce. Układa się je po bokach talerza. Z lewej jego strony kładziemy widelce, a z prawej – łyżkę do zupy i noże w kolejności ich użycia (jeśli zaczynamy od zupy, to bliżej talerza leży nóż, a potem łyżka). Widelczyk i łyżeczkę do deseru kładziemy zawsze nad talerzem. Bardzo ważna jest piękna dekoracja stołu: obrus, serwetki, świeczki, świeże kwiaty. Stół możesz ozdabiać według własnej fantazji, na przy- kład wykorzystać muszelki, kolorowe piórka, koraliki, liście. Wielkanocny stół powinien mieć świąteczne akcenty. Możesz położyć na nim pisanki z przepiórczych jajek, bazie, palemki, malutkie kurczaczki. Przygotuj też wizytówki i karty dań. 102 1. Ułóż karty dań na świąteczne śniadanie i obiad. Pamiętaj o przystawce i deserze. ŚNIADANIE OBIAD 103 1. Dokończ opowieść warszawskiej syrenki (podręcznik, cz. 2, str. 86–87). W dawnych czasach żyłam w małej zatoczce wiślanej nieopodal grodu, który dzisiaj jest stolicą Polski. Śpiewałam ludziom, żeby osłodzić i umi- lić im życie. Pewnego dnia 104 1. Na podstawie „Legendy o warszawskiej syrence (podręcznik, cz. 2, str. 86–87) opisz wygląd syrenki. 2. Wymyśl i napisz plan porwania syrenki. 1. Należy poczekać na noc, kiedy będzie pełnia księżyca. 105 1. Na podstawie „Legendy o złotej kaczce” (podręcznik, cz. 2, str. 88–91) napisz, co robił szewczyk w dniu, w którym miał pozbyć się wszystkich dukatów. Zapisz, ile kosztowała każda z przyjemności, którą sobie sprawił. Oblicz, ile dukatów wydał tego dnia. Na co szewczyk wydał pieniądze? koszIlteowtoało? 2. Przepisz z legendy zdanie będące jej morałem. 106 KĄCIK PRZYPOMNIEŃ Wczoraj otrzymałem nagrodę. RZ Nie mogłem powstrzymać się od okazania radości. Trzymałem w ręku puchar i cieszyłem się, że mogę go zatrzymać nazawsze. trzymać, powstrzymać, zatrzymać, otrzymać 1. Ułóż krótkie opowiadanie z wyrazami z ramki. ujrzała, spojrzała, przyjrzała się, zajrzała Od przybytku głowa nie boli – im więcej mamy i umiemy, tym lepiej. 107 1. Dokończ sprawozdanie z pokonania Bazyliszka, które pojawiło się na Rynku Starego Miasta po zgładzeniu potwora. Do mieszkańców Warszawy Wczoraj przed południem jeden ze z miejskiego udał się do zrujnowanej , w której straszył . Śmiałek był zaopatrzony w . W podziemiach kamienicy spotkał potwora. Bazyliszek 108 1. Zapisz rady Mędrca, jak pokonać Bazyliszka (podręcznik, cz. 2, str. 92–93). 2. Ponumeruj zdania zgodnie z kolejnością wydarzeń w legendzie o Bazyliszku (podręcznik, cz. 2, str. 92–93). W kamienicy Bazyliszka ginie dwoje dzieci lekarza. Przedstawiciele rady udają się do Mędrca z prośbą o pomoc. Zostaje zwołana rada, która ma wymyślić, jak pokonać potwora. Potwór Bazyliszek straszy w zrujnowanej kamienicy. Skazaniec z miejskiego więzienia idzie do Bazyliszka. Mędrzec doradza, żeby do Bazyliszka wysłać śmiałka ze zwierciadłem. Śmiałek wychodzi, niosąc martwego potwora. Mieszczanie zgromadzeni przed kamienicą słyszą krzyki dochodzące z ruin. 109 Puszka Pandory A kto to była Pandora? Zapewne o tym nie wiecie. Była to pani bardzo niemądra gdzieś w starożytnym świecie. Bogowie dali jej skrzynkę nazwaną puszką Pandory, w której zamknęli straszne paskudztwa: smutki, choroby i zmory. Ref.: Puszka Pandory, puszka Pandory – przez nią te grypy i złe humory, pała w dzienniku i w zeszycie! Popatrz, Pandoro, jakie mam życie! Pandora była ciekawa, co w tej skrzynce schowano, i nos wsadziła, by samej sprawdzić, chociaż ją przestrzegano. Ref.: Puszka Pandory... Wymknęły się okropności z tej puszki pani Pandory, żeby nas dręczyć, żeby nas męczyć, wymyślać nam horrory. Ref.: Puszka Pandory... Halina Cenarska 110 1. Z puszki Pandory wyfrunął psotny duch i narobił zamieszania w nutach. Otocz kółkiem przykłady z błędami. 2. Z czterech poniższych zdań tylko jedno jest poprawne. Znajdź je i podkreśl. Dynamika dotyczy szybkości wykonywanego utworu. Metrum wskazuje, na ile liczy się utwór. Tempo określa głośność utworu. Staccato to łączenie dźwięków w melodię. 111 1. Napisz, kim był Achilles i co było jego słabą stroną (podręcznik, cz. 2, str. 84). 2. Dokończ zdanie. Powiedzenie pięta Achillesa oznacza 3. Napisz, jakie są Twoje mocne i słabe strony. A może masz tylko mocne? MOJE MOCNE STRONY MOJE SŁABE STRONY 112 1. Uzupełnij tekst o Syzyfie (podręcznik, cz. 2, str. 85). Syzyf był przez greckich bogów. Był bardzo Bywał na ucztach na górze Naraził się bogom Po śmierci wymierzono mu karę: Niestety, ilekroć zbliżał sie do szczytu 2. Wymyśl i opisz zajęcia, o których można powiedzieć, że są syzyfową pracą. 113 SPRAWDZAM SIEBIE 1. Rozszyfruj wyrazy i napisz z nimi zdania. Ortograficzne łamanie głowy 114 Najwyższy czas – najwyższa pora na coś. 115 1. Uzupełnij zdania brakującymi wyrazami z ż lub rz. Ze wszystkich zwierząt najdłuższą szyję ma . Wisła jest najdłuższą w Polsce. Krety pod ziemią kopią długie . W Białowieży największymi zwierzętami są . Marysia z Zosią siedzą w klasie w jednej ławce i są najlepszymi . 2. Napisz kilka zdań, w których wykorzystasz jak najwięcej wyrazów z ó i u. Trafić jak kulą w płot – powiedzieć coś nie na temat lub zrobić coś niewłaściwie. 116 KSIĄŻKA W świątek, piątek i niedzielę, nawet rankiem, gdy się zbudzę, książka jest mym przyjacielem, z którym nigdy się nie nudzę. Ref.: Książka – czarodziejska księga, w niej magiczna jest potęga, ona zdania i wyrazy zmienia w ludzi i obrazy! Każda głoska i litera świat fantazji nam otwiera, i w pamięci każdej głowy kręci film komputerowy! Po południu i wieczorem, kiedy szaro, nieciekawie, kolorową książkę biorę i śnię z książką sny na jawie! Ref.: Książka – czarodziejska księga... Ciemną nocą, gdy śpię mocno, nawiedzają moją głowę, fantastyczne i bajeczne, kolorowe sny książkowe! Ref.: Książka – czarodziejska księga... Stanisław Karaszewski 117 PISMO Zanim ludzie wymyślili pismo, starali się zapamiętywać różne informacje. Niestety, z upływem czasu wciąż ich przybywało i coraz trudniej było przechowywać je w pamięci. Ludzie chcieli utrwalać waż- ne wydarzenia, obserwacje, wiadomości, dlatego wynaleziono pismo obrazkowe. Po wielu wiekach różne grupy ludzi wymyśliły znaki umowne – litery, które odpowiadały konkretnym dźwiękom języka. Przed wynalezieniem papieru pisano właściwie na wszystkim, np. na glinianych tabliczkach, bambusie, kościach zwierzęcych. Staro- żytni Egipcjanie robili materiał piśmienniczy z rośliny zwanej papirusem. Papirus 118 Potem wynaleziono pergamin – materiał sporządzany ze skóry owiec, koźląt lub cieląt. Skóry były myte, moczone w wodzie wapiennej, oskrobywane do czysta. Wszystko po to, żeby osiągnąć gładką płaszczyznę do pisania. Księga napisana ręcznie Utwór muzyczny napisany ręcznie Wynalezienie papieru zawdzięczamy Chińczykom. Najlepszy pa- pier otrzymuje się z roślin o dużej zawartości celulozy we włóknach (głównie z drzew iglastych) lub ze szmat z materiałów naturalnych (np. bawełny lub lnu). Dzięki papierowi pisanie i drukowanie stało się szybsze, łatwiejsze i tańsze. Chińskie pismo Fabryka papieru 119 PISANIE KSIĄŻKI NIE MUSI BYĆ TRUDNE Oczywiście, najważniejszy jest pomysł. Potem należy przelać go na papier. Żeby sobie z tym poradzić i nie robić błędów, trzeba znać kilka podstawowych zasad. 1. Zanim zaczniemy pisać, dobrze jest sporządzić plan tekstu, który ma powstać. 2. Kiedy mamy już plan, przystępujemy do pisania poszczególnych części. 3. Tekst musi być podzielony na akapity. Akapit to wydzielona graficznie część (rozpoczynana od nowego wersu i wcięcia). Akapit zawiera jedną myśl, jeden temat. Kiedy zmieniamy temat wypowiedzi, powinniśmy zacząć nowy akapit. 4. Trzeba dbać o to, żeby nie używać wciąż tych samych słów. Jeśli brakuje nam wyrazów, zajrzyjmy do słownika. 5. Kiedy tekst jest już gotowy, koniecznie trzeba go przeczytać, aby wprowadzić poprawki i udoskonalenia. Robią to nawet najwięksi pisarze. Ludzie napisali bardzo dużo książek. Zanim więc zabierzecie się do pisania własnych, warto trochę poczytać. 120 1. Wyobraź sobie, że jesteś pisarzem. Wymyśl tytuł swojej książki i zaprojektuj do niej okładkę. Nie zapomnij napisać na niej imienia i nazwiska autora. 121 Książki i czasopisma są gromadzone w bibliotekach. Część z nich moż- na wypożyczyć do domu, inne – rzadsze i cenniejsze – można przeczy- tać tylko na miejscu, w czytelni. Książek i czasopism jest w bibliotece bardzo dużo. Żeby łatwiej było się zorientować, gdzie co stoi, książki są ustawiane na półkach według alfabetu. W dodatku są one podzielone na działy, np. na jednym regale stoją SŁOWNIKI, na innym LITERATURA MŁODZIEŻOWA, na jeszcze innym ATLASY GEOGRAFICZNE i tak dalej. Każda książka opatrzona jest sygnaturą, to znaczy ma swój numer. Żeby móc korzystać z biblioteki, trzeba założyć sobie kartę czytelnika. 122 Kiedy szukamy jakiejś książki, powinniśmy skorzystać z katalogu. Są w nim karty z tytułami książek, nazwiskami autorów i sygnaturami. Możemy szukać książki: • w katalogu alfabetycznym, jeśli znamy nazwisko autora (np. szukamy pod literą B „Wierszy” Jana Brzechwy), • w katalogu tematycznym, jeśli nie znamy nazwiska autora książki, ale znamy jej tytuł lub wiemy, na jaki jest temat (np. w dziale PRZYRODA znajdziemy książkę „Ty i twój pies”). Kiedy odnajdziemy już kartę książki, którą chcemy wypożyczyć, musimy wypisać rewers. W rewersie wpisujemy nasze imię i nazwisko, a także: tytuł książki, nazwisko autora i sygnaturę. Nowoczesne biblioteki są skomputeryzowane. Katalog papierowy został w nich zastąpiony komputerowym. Taką biblioteką jest Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego. Rewers – druk zamówienia książki wypełniany przez czytelnika. Biblioteka Uniwerytetu Warszawskiego Siedzieć jak na szpilkach – niecierpliwić się, niepokoić się. 123 1. Z rozrzuconych wyrazów ułóż i zapisz tytuły książek. Do każdego tytułu dopasuj imię i nazwisko autora. Nasza pana Dzieci Bullerbyn mama z Akademia Astronoma Kleksa Dzieci Czarodziejka Jan Brzechwa Wanda Chotomska Astrid Lindgren Joanna Papuzińska To warto wiedzieć! W tytułach książek stosujemy wielką literę i cudzysłów, np.: „Mikołajek i inne chłopaki”, „O psie, który jeździł koleją”, „Szaleńczaki”. 124 1. Biblioteka to miejsce, w którym książki stojące na półkach czekają na czytelników. Jak nazywają się miejsca, gdzie zgromadzone są nagrania muzyczne? Rozwiąż zagadkę. Zapis nutowy ma bardzo długą historię. Najstarsze przykłady nut liczą około 4000 lat i pochodzą z Babilonu. Niestety, do dziś nie udało się ich odczytać. Powiodło się natomiast odczytanie zapisu muzycznego starożytnych Greków. Opierał się on na literach alfabetu rysowanych w różnych pozycjach, na przykład: Dzisiejsza pięciolinia powstała w XIII wieku. Dzięki niej możemy usłyszeć, jak brzmiała muzyka sprzed ośmiuset lat. Nuty wyglądały wówczas inaczej niż obecnie. Nosiły nazwę NEUMY (nazwa ta pochodzi z języka greckiego), a pisane były tylko przez wtajemniczonych, bo była to bardzo trudna sztuka. 2. Uporządkuj wartość nut od najkrótszej do najdłuższej i wpisz w kratki. 125 1. W jakiej książce znajdziesz następujące informacje? Zakreśl prawidłowe odpowiedzi. Informacje o budowie ptaka można znaleźć: w książce przyrodniczej. w encyklopedii, w książce historycznej, Informacje o Kazimierzu Wielkim można znaleźć: w encyklopedii, w książce historycznej, w książce przyrodniczej. Informacje o tym, gdzie w Polsce jest węgiel, można znaleźć: w zbiorze wierszy, w atlasie, w książce geograficznej. 2. Podkreśl nazwy swoich ulubionych gatunków książek. komiksy, przygodowe, biograficzne, historyczne, encyklopedie, sensacyjne, przyrodnicze, podręczniki, przewodniki 3. Obok każdego tytułu napisz, jaki to gatunek książki. „Życie Kazimierza Wielkiego” „Przygody Koziołka Matołka” „O psie, który jeździł koleją” „Od A do Z” „Zwiedzamy Warszawę” „Las jesienią” 126 1. Zapisz litery polskiego alfabetu, od A do Z. 2. Przepisz tytuły książek w kolejności alfabetycznej. „Wakacje Mikołajka’, „Doktor Dolittle”, „Karolcia”, „Awantura o Basię”, „Mały Książę”, „Harry Potter” 3. Dlaczego warto czytać książki? Wspólnie porozmawiajcie o tym w klasie i zapiszcie kilka propozycji odpowiedzi. 127 1. Na podstawie tekstu z podręcznika (cz. 2, str. 105–107) zapisz nazwy zawodów związanych z powstawaniem książki. 2. Zabaw się w korektora i popraw poniższy tekst. dzisiaj był niesamowity dzień Po pierwsze: przyszedł do nas prawdziwy poeta, a po drugie: przekonałam się że Adam jest fajnym chłopakiem. Na poCzątku było mi okropnie Przykro, kiedy dowiedziałam się, że mnie oszukiwał. To nie on był autorem wierszy które wysyłał do mnie od dwóch tygodni, tylko pan Janek Jednak sTać go było na odwagę i powiedział wszystkim prawdę. Każdy może zrobić coś głupiego ale nie każdy potrafi się do tego przyznać. Szkoda mi Adama, przez cały dzień był taki smutny. Juto mu powiem, że nie musi umieć pisać wierszy – i tak go bardzo lubię. 128 KĄCIK PRZYPOMNIEŃ Pisz ż, gdy wymienia się na g: Pisz ż, gdy wymienia się na h: książka – księga; drużynowy – druh. ważyć – waga. Pisz ż, gdy wymienia się na dz: Pisz ż, gdy wymienia się na z: księża – ksiądz. mażę – mazać; zamrażarka – mróz. Pisz ż, gdy wymienia się na ź: zagrożenie – groźny. Pisz ż, gdy wymienia się na s: książę – księstwo; ż mężny – męski. 1. Pamiętając o zasadach pisowni z rz i ż, wpisz w wyrazy brakujące litery. Mama Oli mie......y materiał, z którego chce uszyć obrus. Znowu wylałeś herbatę. Bądź bardziej uwa......ny! To było fascynujące p......edstawienie. Nasza dru......yna wygrała wczoraj mecz. Tomek zjadł za dużo ciastek i teraz boli go b......uch. Ta spódnica jest dla ciebie za szeroka. Przymierz wę......szą. Papuga w klatce trzepotała sk......ydłami. Du......y garnek zupy stał w kuchni na stole. 129 1. Uzupełnij informacje o Twojej ulubionej książce. Moja ulubiona książka Tytuł Autor 2. Przepisz fragment Twojej ulubionej książki. Zacznij od inicjału. 130 1. Napisz kilka zdań o autorze Twojej ulubionej książki. Te informacje znajdziesz w encyklopedii lub na stronach internetowych. 2. Napisz kilka zdań zachęcających koleżanki i kolegów do przeczytania Twojej ulubionej książki. 131 1. Na podstawie wywiadu z Tomaszem Trojanowskim (podręcznik, cz. 2, str. 100–101) napisz o pisarzu krótką notatkę. 2. Wymyśl i zapisz pytania do wywiadu z autorem Twojej ulubionej książki. 132 1. Na podstawie fragmentu książki „Kocie historie” (podręcznik, cz. 2, str. 102– 104) opisz i narysuj koty: Hermana i Zofię. HERMAN ZOFIA 133 KĄCIK PRZYPOMNIEŃ Wyrazy bliskoznaczne to wyrazy o podobnym znaczeniu, np.: kobieta – niewiasta, pani, kolega – kumpel, przyjaciel, towarzysz 1. Wybierz i zapisz wyrazy i zawiązki wyrazowe bliskoznaczne do podanych po lewej stronie. na czas tajny radować się fałszywy daleki sekretny odległy ukryty punktualnie oddalony podrobiony nie posiadać się z radości nielegalny we właściwym czasie nieprawdziwy szaleć z radości niejawny Szukać dziury w całym – złośliwie doszukiwać się problemów tam, gdzie ich nie ma. 134 1. Skorzystaj ze słownika wyrazów bliskoznacznych i dopisz do podanych wyrazów wyrazy bliskoznaczne. nieprawdopodobny – koszmarny – elastyczny – 1. W poniższych zdaniach zastąp przymiotnik fajny innym pzrymiotnikiem. Ania kupiła sobie (fajną) sukienkę. Kasia opowiedziała mi (fajną) historię. Wczoraj widziałem (fajny) (Fajnie) film. Marta to (fajna) , że przyszedłeś! koleżanka. Mieć czegoś po dziurki w nosie – mieć już dość czegoś. 135 1. Wpisz wyrazy o podanych znaczeniach. Zgaduj-zgadula ortograficzna z „rz” 1. Służy do czesania. 2. Inaczej: okropny, paskudny. 3. Wpływa do morza. 4. Rosną w lesie, zbiera się je jesienią. 5. Rosną na krzakach. Są czarne, białe lub czerwone. 2. Ułóż zagadki, których rozwiązaniem będą wyrazy z rz. 136 1. Według podanego wzoru dopisz wyrazy z rz wymiennym. lekarz, bo lekarski malarz, bo malarski 2. Napisz regułę ortograficzną, którą można zastosować do podanych wyrazów: trzymaj, grzyby, brzeg, krzewy. 3. Przepisz z tekstu „Lekarze” (podręcznik, cz. 2, str. 138–141) pięć wyrazów, do których odnosi się napisana przez Ciebie reguła. 4. Ułóż dwa zdania z dwoma wyrazami wybranymi spośród tych, które napisałeś powyżej. 137 SPRAWDZAM SIEBIE 1. Przyporządkuj nazwy roślin i zwierząt do odpowiedniego tomu „Encyklopedii przyrody”. jeż, wierzba, żyrafa, niedźwiedź, jabłoń, wilk, róża, bocian, antylopa, świerk, czapla, maliny, ogórki, truskawki, kogut, dudek, pies, pietruszka, goryl, sałata, foka TOM 1 TOM II A-F G-M TOM III TOM IV N-R S-Ż 138 2. Napisz imiona kilku Twoich koleżanek lub kolegów w kolejności alfabetycznej. 3. Uzupełnij wyrazy brakującymi literami: ż, rz. K yś p eżył niezwykłą p ygodę. Krysia jest kole anką Marysi, lubi ksią ki p yrodnicze i ółty kolor. And ej zjadł niedoj ałe po eczki i boli go b uch. 4. Zaznacz książkę, w której mógłbyś szukać informacji o kosmosie. ENCYKLOPEDIA SŁOWNIK ATLAS ENCYKLOPEDIA ZWIERZĄT ORTOGRAFICZNY POLSKI NAUKI Ó CH Ż 139 Panie redaktorze Ref.: Panie redaktorze, panie redaktorze, co nowego dzisiaj w tej gazecie jest? Jaki to artykuł zaciekawić może, o czym opowiada zamieszczony tekst? Wiadomości tutaj goszczą, i te dobre, i te złe. Jedne śmieszą, drugie złoszczą, ten, kto czyta, dużo wie! Jakiś pan sprzedaje pieska. Trzeci tydzień pada deszcz. Modna suknia znów niebieska. Pyszny jest w śmietanie leszcz. Ref.: Panie redaktorze... Informacje z pierwszej strony: Zbudowano nowy most. Rekordowe będą plony. Rośnie też energii koszt. Ktoś balonem świat przemierza. Koza zjadła wielki płot. Znów się chyli Krzywa Wieża. Wkrótce w kosmos nowy lot. Ref.: Panie redaktorze, panie redaktorze, ach, jakże wspaniała ta gazeta jest. Wiele artykułów zaciekawić może, masę niespodzianek niesie każdy tekst! Maria Witewska 140 Z papieru gazetowego można wydobyć różne dźwięki. Oto jest mała partytura na zespół grający na gazetach: miarowe stukanie palcem w wiszącą gazetę; lekkie pocieranie dwoma arkuszami o siebie (szelest); energiczne gniecenie wraz z pocieraniem o siebie; miarowe oddzieranie wąskich pasków; uderzanie o dłoń lub udo zrolowaną gazetą. 1. Napisz nazwy dwóch podanych znaków. 2. Odszyfruj dwa fragmenty ogłoszeń. 141 NASZA SZKOŁA TYGODNIK / NUMER 20/ 30 MAJA 1. Dokończ artykuły w gazecie „NASZA SZKOŁA”. Nasi dziadkowie też byli dziećmi Wczoraj w naszej szkole odbyła się niezywkła wystawa. Uczniowie klasy III b przynieśli zdjęcia swoich dziadków z okresu dzieciństwa. Wśród fotogra- fii było wiele naprawdę zabawnych. 142 ŚWINKA MORSKA ODNALEZIONA Po kilku dniach poszukiwań udało się odnaleźć świnkę morską – zwierzątko mieszkające w sali lekcyjnej klasy IV a okazało się AKTUALNOŚCI HUMOR W, 26 maja klasa VI c zorganizowała w naszej szkole z okazji Dnia Matki 143 ORTOGRAFICZNE PRZYPOMINANKI NAJŚWIEŻSZE WIADOMOŚCI Nieprawdopodobna historia wyda- Wczoraj w Warszawie odbył się rzyła się we wsi Maćkowo. Niespełna konkurs „Piszemy bezbłędnie”. Oma- roczne dziecko podczas przyjęcia wiano zasady pisowni wyrazów z ż. wyrecytowało zasady pisowni wy- Przypomniano, że wyrazy z ż pisze- razów z rz. Warto, żebyśmy je sobie my: także przypomnieli. KONKURS Niestety,nikt z czytelników nie przesłał prawidłowej odpowiedzi na pytanie konkursowe. Należało podać zasady pisowni z ó. Oto rozwiązanie naszego konkursu. 144 1. Wpisz brakujące litery. AKTUALNOŚCI PRZYGODA W LESIE AWANTURA W SKLEPIE W środę rano siedmioletni Janek P. wyr u szył sam do lasu. Wczoraj rano, w sklepie Postanowił nazbierać g rz yb ó w. osiedlowym „Nasz warz ywniak” Niestety, zg u bił się w lesie. miało miejsce prz ykre Bł ą dził między d rz ewami zdarz enie. Do sklepu wpdał do wieczora. Wreszczcie zasn ą ł głodny pies i porozbijał wszystkie w k rz ewach na ł ą ce. bu telki z sokiem, wywr ócił Zmarzni ę tego sk rz ynkę z marchewką i uciekł. i p rz estraszonego chłopca Właściciel sklepu potknął się znalazł w czawrtek rano jego o karton z pomidorami, pies, kt ó ry szukał go cały prz ewr ócił się i stukł sobie poprzedni dzień i podczas ok u lary. poszukiwań narobił szkód w osiedlowym sklepie Prognoza pogody wa rz ywnym. J u tro będzie silny mr ó z: -25 stopni Celcjusza. Spadnie śnieg. Bę dzie wiał silny wiatr. 145 1. Przygotuj projekt plakatu reklamującego Twoją szkołę lub klasę. REKLAMA 146 1. Skreśl wyrazy, które zniechęcają do kupna reklamowanych produktów, czyli są antyreklamą. Najskuteczniejszy odkurzacz rozrzuca śmieci błyskawicznie. Gazeta „Smak” – to najciekawsza gazeta. Czytając ją, natychmiast zasypiasz. Suszarka firmy „Lok” suszy i układa włosy, wciągając je do środka. Proszek „Róża” – usuwa wszystkie plamy, pozostawiając niezwykły zapach brudu. 2. Napisz po jednym zdaniu reklamującym dwa wybrane przez Ciebie przedmioty. 147 1. Na podstawie opowiadania „Polowanie na kaczkę” (podręcznik, cz. 2, str. 116-–111177))nnaappiisszz,,ccoozznnaacczzyyppoowwiieeddzzeenniieekkaacczzkkaaddzziieennnniikkaarrsskkaa.. 2. W poniższym tekście podkreśl nieprawdziwe informacje. W związku ze zmianą klimatu w Europie Środkowej meteorolodzy przewi- dują bardzo ciepłe zimy. Od grudnia do lutego będą się jednak zdarzały obfite opady niebieskiego śniegu. Jest to spowodowane zanieczyszczeniem środowi- ska. Musimy się również przygotować na silne wiatry i zamiecie. Już w marcu pojawią się w ogródkach działkowych pierwsze truskawki. 3. Napiszcie wspólnie w klasie krótki tekst dotyczący życia szkoły, zawierający kaczkę dziennikarską. 148 zapytał(a) o 20:31 Napisz poprawne informacje w poniższym tekście Mapy topograficzne przedstawiają DUŻY / MAŁY fragment Ziemi. Zazwyczaj sporządza sie je w skalach WIĘKSZYCH / MNIEJSZYCH niż 1:200 000. Z kolei mapy przeglądowe obejmująNIEWIELKIE/ ROZLEGŁE obszary i są wykonywane w skalach MNIEJSZYCH / WIĘSZYCH niż1:1 000 O SZYBKĄ POMOC! To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać 1 ocena Najlepsza odp: 100% Najlepsza odpowiedź Podkreśl poprawne informacje w poniższym topograficzne przedstawiają mały fragment powierzchni sporządza się je w skalach większych niż 1:200 000. Z kolei mapy przeglądowe obejmują rozległe obszary i są wykonywane w skalach mniejszych niż 1:1 000 000. Uważasz, że ktoś się myli? lub Muszka owocowa (Drosophila melanogaster) ma cztery pary chromosomów. Gen warunkujący barwę oczu znajduje się u tego owada w chromosomie X, przy czym allel warunkujący barwę białą (a) jest recesywny, zaś allel warunkujący barwę czerwoną (A) jest dominujący. Niesprzężony z płcią jest natomiast gen warunkujący cechę skrzydeł: allel dominujący (S) warunkuje skrzydła długie, a recesywny (s) warunkuje skrzydła krótkie (zredukowane). Dziedziczenie płci u muszki owocowej odbywa się według podobnych zasad jak u człowieka. Samica posiada dwa chromosomy płci XX, a samiec chromosomy płci XY. Cykl rozwojowy muszki owocowej w temperaturze 25oC trwa od 8 do 9 dni. Gatunek ten, ze względu na swoje cechy, wykorzystywany jest w badaniach genetycznych jako organizm modelowy. Na poniższych rysunkach przedstawiono zestawy chromosomów czterech osobników muszki owocowej (A–D). W chromosomach płci zaznaczono lokalizację genu warunkującego barwę oczu. a) Spośród rysunków A–D zaznacz te, które przedstawiają zestawy chromosomów osobników męskich i określ barwę oczu każdego z tych osobników. b) Spośród krzyżówek muszki owocowej (1–4) zaznacz tę, w wyniku której w potomstwie męskim prawdopodobieństwo wystąpienia osobników o oczach czerwonych, jak też białych wynosi 0,5 (50%). Uzasadnij odpowiedź, przedstawiając wynik tej krzyżówki w postaci szachownicy Punnetta. Podkreśl genotypy osobników męskich o oczach czerwonych. Uzasadnienie: c) Stosując oznaczenia literowe alleli genów podane w informacji do zadania, zapisz wszystkie możliwe genotypy: 1. samicy o czerwonych oczach i długich skrzydłach 2. samca o czerwonych oczach i krótkich skrzydłach. d) Na poniższym schemacie, przedstawiającym cykl rozwojowy muszki owocowej, wpisz nazwy stadiów rozwojowych oznaczonych cyframi 1 i 2 oraz podaj nazwę typu przeobrażenia występującego u tego owada. e) Na podstawie podanych informacji oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących trafności wyboru muszki owocowej jako organizmu modelowego w badaniach genetycznych. Wpisz znak X w odpowiednie komórki tabeli. Lp. Informacja Prawda Fałsz 1. Samice i samce muszki owocowej wyraźnie różnią się kolorem i rozmiarem, co ułatwia obserwację. 2. Mała liczba potomstwa pozwala na wiarygodną analizę statystyczną wzorów dziedziczenia. 3. Krótki cykl życiowy umożliwia obserwację wzorów dziedziczenia w kolejnych pokoleniach w krótkim czasie. 4. Ponieważ muszka owocowa ma mały genom, więc mała ilość DNA, który trzeba poddać analizie, ułatwia lokalizację genów badanych cech. Wymagania ogólne I. Poznanie świata organizmów na różnych poziomach organizacji życia. Uczeń opisuje […] organizmy […]; IV. Poszukiwanie, wykorzystanie i tworzenie informacji. Uczeń odczytuje, selekcjonuje, porównuje i przetwarza informacje pozyskane z różnych źródeł […]; V. Rozumowanie i argumentacja. Uczeń objaśnia i komentuje informacje […]; Wymagania szczegółowe IV. Przegląd różnorodności organizmów. 11. Zwierzęta bezkręgowe. Uczeń: 10) porównuje przeobrażenie zupełne i niezupełne owadów; VI. Genetyka i biotechnologia. 5. Genetyka mendlowska. Uczeń: 1) […] stosuje podstawowe pojęcia genetyki klasycznej […] genotyp […]; 3) […] analizuje krzyżówki jednogenowe […] (z dominacja zupełną […] oraz określa prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych genotypów i fenotypów w pokoleniach potomnych; 4) opisuje sprzężenia genów (w tym sprzężenia z płcią) […]; 5) przedstawia sposób dziedziczenia płci u człowieka […]; Wskazówki do rozwiązania zadania a) Rozpoznaj chromosomy płci i pamiętaj, że u samca chromosom Y ma inny kształt niż chromosom X. Barwę oczu określ na podstawie informacji zawartych w tekście dotyczącym alleli warunkujących określone barwy oczu oraz lokalizacji tych genów na chromosomach przedstawionych na schematach. W realizacji polecenia posłuż się zasadą dziedziczenia genów sprzężonych z płcią, pamiętając, że geny warunkujące barwę oczu owada zlokalizowane są wyłącznie w chromosomie X. b) Wybierz właściwą krzyżówkę i wybór uzasadnij. W uzasadnieniu zapisz tę krzyżówkę w postaci szachownicy Punnetta i podkreśl wskazany genotyp ze względu na dziedziczoną cechę (barwę oczu). Pamiętaj, że w gametach zawarty jest pojedynczy garnitur chromosomowy, więc znajdują się w nich pojedyncze allele danego genu (w tym przypadku genu sprzężonego z płcią), a genotypy osobników zawierają pary alleli każdego z genów. Następnie, na podstawie analizy otrzymanych genotypów, określ prawdopodobieństwo wystąpienia poszczególnych fenotypów u osobników potomnych i podkreśl wskazany fenotyp c) Wykorzystaj znajomość pojęć genetyki klasycznej, takich jak: allel, allel dominujący, allel recesywny, homozygota, heterozygota, genotyp i fenotyp oraz znajomość zapisywania krzyżówek dwugenowych (pamiętaj, że jeden z tych genów jest sprzężony z płcią) i zapisz wskazane genotypy. d) Rozwój owadów jest złożony i kiedy występuje w nim stadium poczwarki – mówimy o przeobrażeniu zupełnym. Posłuż się tą wiedzą i na rysunku rozpoznaj i podpisz poczwarkę oraz larwę, a następnie zapisz nazwę typu przeobrażenia, który występuje u tego owada. e) Wśród podanych informacji rozpoznaj te (jak np. mała liczba chromosomów czy krótki cykl życiowy), które pozwalają na prawidłowe uzasadnienie trafności wyboru muszki owocowej jako organizmu modelowego w badaniach genetycznych. Przykłady poprawnych odpowiedzi a) B. Samiec o oczach czerwonych. D. Samiec o oczach białych. b) 1. XAXa × XaY c) 1. XAXASS, XAXASs, XAXa SS, XAXa Ss 2. XAYss d) 1. Poczwarka. 2. Larwa. Nazwa typu przeobrażenia: zupełne. e) 1. P 2. F 3. P 4. P Ta pomoc edukacyjna została zatwierdzona przez eksperta!Materiał pobrano już 1214 razy! Pobierz plik przeczytaj_tekst_ponownie_i_dokończ_zdania już teraz w jednym z następujących formatów – PDF oraz DOC. W skład tej pomocy edukacyjnej wchodzą materiały, które wspomogą Cię w nauce wybranego materiału. Postaw na dokładność i rzetelność informacji zamieszczonych na naszej stronie dzięki zweryfikowanym przez eksperta pomocom edukacyjnym! Masz pytanie? My mamy odpowiedź! Tylko zweryfikowane pomoce edukacyjne Wszystkie materiały są aktualne Błyskawiczne, nielimitowane oraz natychmiastowe pobieranie Dowolny oraz nielimitowany użytek własnyPrzeczytaj tekst i dokończ zdania (Skils) Fleming was.. real James Bond was.. wrote th…Przeczytaj tekst ponownie i dokończ zdania. 1. alain is from France. (to już jest) 2. He talks to his ______ after 7. Dokończ zdanie, łącząc je linią z odpowiednim fragmentem tekstu piosenki. W zimie ciepło się ubieraj. Refren piosenki rozpoczyna się od słów. Lisa schläft mit Paco und streichelt ihn oft. Das mag sie. pokaż więcej.. Oceń to zadanie: Oceń to zadanie. Średnia: Informacje o Luki należy uzupełnić w języku niemieckim. Przeczytaj tekst, z którego usunięto cztery zdania. Wpisz w każdą lukę literę,przeczytaj tekst i zaznacz które zdania są zgodne z jego treścią (r) a które nie (f)Przeczytaj tekst oraz zamieszczone w tabeli zdania ( – Zdecyduj, które z nich są zgodne z treścią tekstu (richtig – R), a które nie (falsch – F). Przeczytaj tekst. Na podstawie informacji w nim zawartych zdecyduj, które ze zdań. są zgodne z jego treścią (P), a które nie są z nią zgodne (F).Przeczytaj tekst i zapoznaj się z treścią zadania. Zdecyduj, które zdania są zgodne z treścią tekstu (richtig – R), a które nie (falsch – F).Zaznacz znakiem X, które zdania są zgodne z treścią nagrania (P – Prawda), a które nie. (F – Fałsz). P. F. Manu nunca había soñado con irse al. Zaznacz znakiem X, które zdania są zgodne z treścią nagrania (R. Przeczytaj tekst. Dobierz właściwe pytanie (A–F) do każdej części tekstu ( tekst i odpowiedz na pytaniaTest nr 1 kl. 3. Uważnie przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania. W czasie wakacji Pola była u babci w górach. Pielęgnowała róże w ogródku i obserwowała, Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania. Tajemnice przyrody 4 Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie Warunki życia na lądzie Problem tekst i odpowiedz na pytania pod nim. Tajemniczy świat gwiazd i planet zawsze interesował ludzi. Obserwacje nieba prowadzono od wielu setek 1. Przeczytaj tekst i odpowiedz na pytania. Page 2. Page 3. Page 4. Page 5. Page 6. Page na pytania: Co się zdarzyło w zimowy wieczór w piwnicy? W zimowy wieczór w piwnicy pojawiło się dziwne – Hiszpania, kraje Ameryki Środkowej, Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru, Boliwia, Paragwaj, Urugwaj, Argentyna, Chile. 86505 likes · 9 talking about this. Brainly – największa sieć edukacyjna na świecie! Nie ucz się sam – ucz się z nami!Brainly obejmuje już swoimi mackami cały świat. Michał Borkowski zbudował społeczność liczącą 150 mln uczniów, którzy wymieniają się wiedzą w. Brainly | 11 640 obserwujących na LinkedIn. WHAT IS BRAINLY? Brainly is the world’s largest peer-to-peer learning community for students, Brainly ( to aplikacja mobilna dla użytkowników usługi Brainly ( Program pozwala zarówno pomagać innym w nauce,Przeczytaj tekst i wykonaj zadaniaPrzeczytaj tekst i wykonaj zadania. załączam screeny. Przepraszam że w kategorii WOS ale nie ma kategorii WOK A to jest z – Patrycja Kasprzak – Przeczytaj tekst i wykonaj zadania kl – dokument [*.pdf] Przeczytaj tekst i wykonaj zadania: Ryszard Koziołek. Przeczytaj tekst i wykonaj zadania 1.–4. POTOP (fragment) Kmicic1 spojrzał… i dusza zatrzęsła się w nim z przerażenia. Byli to Szwedzi. Ukazali się tak..Edited – Patrycja Kasprzak – Przeczytaj tekst i wykonaj zadania cz – dokument [*.pdf] Przeczytaj tekst i wykonaj Przeczytaj wiersz Goplana J. Lechonia i wykonaj zadania numer 6 i 7. Cóż to? Więc to naprawdę? Więc to jutro rano Już znikasz: nasz kraj smutny opuszczasz,

podkreśl w poniższym tekście prawidłowe informacje